UDDEL – April 2025. De wolf is terug in Nederland. Niet als verdwaalde passant, maar als blijvende bewoner. Vooral op de Veluwe, waar inmiddels acht roedels gevestigd zijn, is de wolf een vaste verschijning geworden in de natuur. Ook Uddel valt binnen het gebied waar wolven regelmatig worden waargenomen. Met het nieuwe Wolvenplan 2025, dat deze maand is gepubliceerd, proberen provincies en het Rijk richting te geven aan het samenleven met dit beschermde roofdier.
De kernvraag van het Wolvenplan 2025 is: hoe beschermen we de wolf, zonder de samenleving teveel te ontwrichten?
Egbert Jan van Bel heeft het Wolvenplan 2025 voor Uddel.info gelezen en legt een en ander aan ons uit. Zie de site www.bij12.nl voor de PDF-versie van het rapport.
Vier scenario’s: wanneer mag je ingrijpen?
De wolf verdween ooit uit ons land, dat is dik 150 jaar geleden. Sinds 2015 is de wolf terug in onze regio. De eerste wolvenpaartjes vestigden zich op de Noord-Veluwe. Inmiddels zijn er roedels in Gelderland, Drenthe, Friesland en op de Utrechtse Heuvelrug. Wolven zijn gezien in Twente, Limburg en Brabant. Want ook de aanwezigheid van zwervende jonge wolven – op zoek naar een eigen territorium – neemt toe.
Het gevolg: meer meldingen van waarnemingen, maar ook van schade aan gehouden dieren. Het gaat dan om vele honderden bevestigde gevallen per jaar. Dus als je ook de onbevestigde gevallen meeneemt, dan kom je op serieuze aantallen…
95% van die schade betrof schapen, die meestal slecht of onbeschermd waren. Dat maakt het spanningsveld duidelijk: ecologische winst versus praktische zorgen van boeren, bewoners en recreanten.
Het Wolvenplan 2025 benoemt vier praktijksituaties waarin ingrijpen bij wolven mogelijk is. Per scenario zijn escalatieladders opgesteld: richtlijnen die beschrijven wat mag, wat moet, en wie verantwoordelijk is.
De vier scenario’s zijn:
- Wolf-mens Denk aan een wolf die zich opvallend vaak in woonwijken laat zien of een gevaar vormt voor spelende kinderen. In uiterste gevallen kan de burgemeester ingrijpen via een noodbevel.
- Wolf-hond Bijvoorbeeld een wolf die tijdens een wandeling een aangelijnde hond benadert of aanvalt. Afhankelijk van herhaling en gedrag kan de wolf worden verjaagd of gemonitord.
- Wolf-vee Wanneer een wolf herhaaldelijk beschermd vee aanvalt, kan dat leiden tot zwaardere maatregelen. De provincie kan dan, onder strikte voorwaarden, een omgevingsvergunning afgeven voor interventie.
- Dode of gewonde wolf Bijvoorbeeld na een verkeersongeluk. BIJ12 is verantwoordelijk voor registratie, afvoer en onderzoek.
Belangrijk om te weten: de wolf is een Europees streng beschermde diersoort. Ingrijpen mag alleen als er sprake is van gevaar of schade die niet op een andere manier voorkomen kan worden.
Preventie: wie niets doet, krijgt niets vergoed
Het plan benadrukt dat dierhouders zelf verantwoordelijk zijn voor preventieve maatregelen. Denk aan:
- Elektrische afrasteringen van 120 cm hoog,
- Onderste draad op max. 20 cm van de grond,
- Minimaal 4,5 kV spanning,
- Noodafrasteringen bij acute dreiging.
Er zijn subsidies beschikbaar in veel provincies, waaronder Gelderland. Ook wordt geëxperimenteerd met kuddebewakingshonden en tijdelijke maatregelen via zogeheten calamiteitenregelingen. Wie géén maatregelen treft, loopt het risico op géén schadevergoeding.
De cijfers spreken boekdelen: 95% van de bevestigde wolvenschade betrof dieren zonder adequate bescherming. Maar ja, wat is dan adequaat? Wolven zijn niet gek en leren snel om de beschermende maatregelen te ontwijken.
Daarom, een kritische blik…
Het Wolvenplan 2025 oogt op het eerste gezicht doordacht en gedetailleerd. Er zijn richtlijnen, escalatieladders en procedures. Maar wie het plan goed leest, ziet een fundamenteel probleem opduiken: de verantwoordelijkheid voor het voorkomen van schade ligt volledig bij de dierhouder, terwijl de middelen daartoe niet altijd realistisch, praktisch of financieel haalbaar zijn.
Het plan stelt: wie geen preventieve maatregelen treft, krijgt geen schadevergoeding. Dat klinkt logisch. Maar daarachter zit een ongemakkelijke realiteit: de kwaliteit van preventieve middelen bepaalt niet altijd het succes van bescherming.
Zwervende wolven zijn onvoorspelbaar, slimme rasters vergen dagelijks onderhoud, en kuddebewakingshonden zijn niet zomaar inzetbaar. Toch wordt schade zonder aantoonbare maatregelen simpelweg niet vergoed – zelfs niet als het gaat om een eenmalige aanval door een langstrekkende wolf.
Een boer die 30 hectare aan weides heeft, moet dus honderden meters elektrisch raster plaatsen, onderhouden en controleren op begroeiing. In theorie kan dat, in de praktijk is het vaak arbeidsintensief, duur en kwetsbaar voor vandalisme, stormschade of technische mankementen. Het plan erkent dat deels, maar schuift de verantwoordelijkheid vooral terug naar de ondernemer. Alsof elke boer met twee handen in de aarde ook elektrotechnisch voldoende onderlegd is en tijd over heeft een uitgebreid hek op te bouwen…
Er zijn wel subsidieregelingen, maar die verschillen per provincie, gelden vaak tijdelijk, en kennen allerlei voorwaarden. Sommige boeren vallen buiten het subsidiegebied terwijl wolven zich daar wel begeven. De regels zijn bovendien bureaucratisch: pas als schade herhaaldelijk optreedt in een
gebied, mag een provincie overwegen de regio aan te wijzen als subsidiegebied. Tegen die tijd is het kwaad al geschied.
Het plan geeft duidelijk aan: arbeid en onderhoudskosten worden niet vergoed. Alleen het materiaal van het hekwerk (indien op tijd aangevraagd) komt soms voor subsidie in aanmerking. Dat betekent dat boeren zelf moeten opdraaien voor montage, reparatie, het vrijhouden van begroeiing, inspecties en vervangingen. Zeker voor kleinere bedrijven of hobbyboeren is dat een onevenredige last.
Provincies kunnen via een “calamiteitenregeling” flexnetten leveren bij acute wolvenaanvallen. Dat klinkt mooi, maar het is afhankelijk van politieke wil, budget en regionale prioriteiten. Er is geen garantie dat hulp snel komt, en dierhouders buiten bestaande wolvengebieden komen vaak pas in aanmerking ná een aanval. Dus: eerst schade, dan pas ondersteuning.
Hoewel ze in het plan veelbelovend worden genoemd, zijn kuddebewakingshonden in Nederland nog niet breed inzetbaar. Ze vereisen specifieke training, gewenning, en kunnen conflicteren met recreanten of omwonenden. Ze zijn bovendien duur in aanschaf, verzorging en verzekering. Toch worden ze in het plan genoemd als alternatief voor hekwerk – terwijl er nog geen nationale regeling voor bestaat. En, het blijven afstammelingen van de wolf, kom je te dicht in de buurt door welke oorzaak ook… ze kunnen bijten. Tsja, is het middel dan misschien ernstiger dan de kwaal?
Het Wolvenplan 2025 is juridisch sluitend en ecologisch verantwoord, maar het schuift de operationele risico’s af op burgers en boeren.
De overheid kiest voor bescherming van de wolf, maar laat de kosten en praktische uitvoering grotendeels bij de samenleving liggen.
Wil Nederland écht duurzaam samenleven met de wolf? Dan is het tijd voor:
- Een nationaal dekkend en voorspelbaar subsidiebeleid
- Vergoeding van arbeid en onderhoud
- Snelle, laagdrempelige hulp bij dreiging
- Realistische eisen, afgestemd op type bedrijf, landschap en situatie
- Inspraak van direct betrokkenen op de te nemen afspraken en voorwaarden
- …
Zonder die aanpassingen blijft het plan wat het nu is: een papieren evenwicht, waarin de wolf beschermd wordt – maar de herder in de kou staat.
Communicatie en kennisdeling: minder angst, meer inzicht
Een belangrijk onderdeel van het plan is communicatie. Niet iedereen weet wat te doen bij een ontmoeting met een wolf. Daarom komt er waarschijnlijk een Landelijk Informatiepunt Wolf. Hier kunnen boeren, burgers en buitenlui terecht voor feiten, tips en actuele informatie. Ook gemeenten en terreinbeheerders krijgen ondersteuning in de publiekscommunicatie.
Een paar eenvoudige adviezen:
- Zie je een wolf? Blijf kalm en houd afstand (minimaal 100 meter). Loop bij voorkeur achteruit terug, ga niet rennen!
- Voer of lok de wolf niet.
- Honden? Kort aanlijnen.
- Verjagen mag tot op zekere hoogte, zie daarover het kader onderin het artikel.
Meld waarnemingen bij www.bij12.nl/wolvenmeldpunt.
Wat betekent het Wolvenplan 2025 voor Uddel?
Met de Veluwe als epicentrum van de Nederlandse wolvenpopulatie is het logisch dat Uddel en omgeving met de gevolgen te maken krijgt. Of je nu boer, wandelaar of inwoner bent: de kans op een ontmoeting is reëel.
Voor veehouders betekent het: goed beschermen, en snel handelen bij schade.
Voor inwoners: alert blijven, zonder in paniek te raken.
Voor bestuurders: balanceren tussen veiligheid en bescherming van een wettelijk beschermde soort.
Het Wolvenplan biedt geen gemakkelijke antwoorden en wordt zeker niet gepresenteerd als één afdoende oplossing. Maar het biedt wel structuur, richting en handelingsperspectief. Want één ding is duidelijk: de wolf blijft. Het is en blijft een wild dier dat overal in Uddel kan opduiken, het Wolvenplan 2025 is een stap naar hoe we ermee kunnen en moeten omgaan.
Wat als je een wolf verjaagt of verwondt?
Wat mag je eigenlijk doen als een wolf je schaapskudde nadert? Of naar je toekomst? Of als hij door je achtertuin loopt? Eén ding is zeker: de wet is duidelijk, en streng.
In Nederland is de wolf een wettelijk strikt beschermde diersoort. Zowel op basis van Europese regels (de Habitatrichtlijn) als de Nederlandse Omgevingswet geldt: het opzettelijk doden, verwonden, verjagen of zelfs verstoren van een wolf is verboden. Ook het beschadigen van zijn rust- of voortplantingsplaats mag niet zomaar.
Toch gebeurt het soms. Uit onwetendheid of uit paniek. Maar wie een wolf verjaagt met vuurwerk, hem verwondt of – erger nog – probeert te doden, riskeert stevige sancties. Strafrechtelijk kan dat worden vervolgd als een economisch delict, met boetes die kunnen oplopen tot €90.000, en in ernstige gevallen zelfs een gevangenisstraf tot zes jaar.
Zelfs wie ‘alleen maar’ probeert de wolf op afstand te houden, bevindt zich op glad ijs. Want de grens tussen ‘afschrikken’ en ‘verstoren’ is dun en wettelijk snel overschreden. Alleen in uitzonderlijke gevallen, zoals bij direct gevaar of herhaaldelijke aanvallen op beschermd vee, mag worden ingegrepen. Maar dan wel met een omgevingsvergunning van de provincie of via een noodbevel van de burgemeester.
Kortom: ook als de emoties hoog oplopen, is het belangrijk om te handelen binnen de grenzen van de wet. De wolf is niet alleen een wild dier, maar ook een juridische verantwoordelijkheid.
