UDDEL – Het was maandagavond 4 mei druk tijdens de Dodenherdenking bij het monument aan de Uttilochweg / de Rieten in Uddel. De Oranjevereniging Uddel had een andere invulling van de dodenherdenking gegeven dan dat afgelopen jaren gebruikelijk was. Naast de muziekvereniging Juliana was nu ook de chr.gem.zangver. Con Amore aanwezig. En van de Prins Willem-Alexanderschool waren een aantal kinderen aanwezig om bloemen te leggen bij het monument. Dominee A. Goedvree was als spreker uitgenodigd.
De avond begon door het spelen van een koraal door de muziekvereniging. Hierna was er een welkomstwoord door de voorzitter van de oranjevereniging, Peter Vos, met aansluitend koorzang door Con Amore onder begeleiding van Juliana. Het koor zong ‘Nader mijn God bij U’. Van 20.50 – 20.58 werd de klok van de hervormde kerk geluid en tijdens het luiden van de klok speelde de muziek enkele koralen. Om twee minuten voor acht speelde Gerbert van den Hoek de Taptoe Hymne en om klokslag acht uur werd er twee minuten stilte gehouden ter nagedachtenis aan hen die hun leven hebben gegeven in de Tweede Wereldoorlog, maar ook aan hen die later zijn omgekomen tijdens vredesmissies. Hierna werd door alle aanwezigen twee coupletten van het Wilhelmus gezongen.
Dominee Goedvree sprak na het zingen van het nederlandse volkslied en centraal in zijn toespraak stond het woord ‘stilte’. “Deze avond hebben wij met verschillende generaties de stilte geproefd. Zo delen wij elk jaar twee minuten van stilte. Daarom staan we hier samen in de stilte – van geslacht tot geslacht. Laat het stil zijn. Opdat van generatie op generatie de ervaringen gedeeld worden van wat oorlog is” zei dominee Goedvree. Ook in Uddel waren weer verschillende generaties aanwezig tijdens de Dodenherdenking. Het is belangrijk dat doorgegeven wordt wat het wil zeggen vrij te zijn en in vrijheid te mogen leven. De mensen die kunnen vertellen wat het is te leven in een land wat bezet is, in oorlog is, die groep mensen wordt steeds kleiner. En zoals dominee Goedvree zei: “Opdat de stilte zal uitlopen op de dankbaarheid dat we leven in vrijheid. Dan heeft gedenken zin – dan heeft de stilte zin”
Op de basischolen was een gedichtenwedstrijd gehouden en het mooiste gedicht werd tijdens de Dodenherdenking voorgelezen door de winnares Cynthia Gerritsen. Haar gedicht droeg de titel: ‘Respect’
Kon u uw aandacht erbij houden? Kon jij je gedachten erbij houden?
Twee minuten stilte – en proberen te denken aan alle slachtoffers van de tweede wereldoorlog, en van alle oorlogssituaties en vredesoperaties sindsdien. Denken aan de verschrikkelijke dingen die er gebeurd zijn. Denken aan wat mensen hebben meegemaakt, hebben gestreden en hebben geleden. Twee minuten stilte. Kon u uw aandacht erbij houden? Kon jij je gedachten erbij houden?
Er zullen mensen onder ons zijn van een oude generatie die in deze twee minuten vele gedachten en herinneringen hebben gehad. Ze zijn van een generatie die de verhalen kunnen vertellen. Hoe de bommenwerpers ’s nachts overvlogen, en de mensen dachten: ‘alsjeblieft, vlieg door, vlieg door’.
Mensen die de Nazi’s door het dorp hebben zien marcheren. Die gevoeld hebben de spanningen rondom verzet en verraad. Die ze gekend hebben, die weggevoerd werden en nooit weer terug kwamen. Die generatie zal het niet moeilijk vinden om twee minuten lang daaraan alleen te denken.
Er zullen mensen onder ons zijn van een latere generatie die in deze twee minuten hebben gedacht aan de verhalen die hen verteld werden. Vader vertelde wel eens over die boer die onderduikers had. Oma vertelde hoe ze vreselijke dingen had gezien toen onderweg een granaat was afgegaan.
In die twee minuten komen dat soort verhalen weer terug, met de gezichten van de mensen die het allemaal hebben meegemaakt. Toch kunnen je gedachten ook snel weer afdwalen. ‘Morgen hebben we die afspraak en ik moet boodschappen doen. O wacht, ’t is dodenherdenking! Even mijn gedachten erbij houden.’
En er zijn onder ons mensen van een jongere generatie. Twee minuten stilte, twee minuten denken aan de slachtoffers van oorlog en geweld. Ze hebben de verhalen wel eens gehoord van grootouders en ouders, maar verder kunnen ze zich er niet zoveel bij voorstellen.
Twee minuten stilte – er komen beelden voorbij van een heftige oorlogsfilm. Een game die misschien eens gespeeld is. ‘Hé, was dat mijn mobieltje die trilde – o, ik kan het nu natuurlijk niet maken om dat ding te pakken!’ Twee minuten stilte – en de gedachten zijn soms zomaar weer heel ergens anders.
Deze avond hebben wij met verschillende generaties de stilte geproefd. Stil-zijn en nadenken over wat ooit gebeurde, en wat nooit meer gebeuren mag. Er zijn stemmen die zeggen: ‘we moeten er ooit mee gaan stoppen, want de nieuwe generaties weten toch niet wat het was’.
En toch is het zo goed en zo nodig om samen – van geslachte tot geslacht – de stilte in te gaan. Stil-zijn, gedenken, nadenken…
Waarom…?
Er was eens een monnik, hij woonde in een stil klooster. Tijdens een tv-interview werd aan hem gevraagd: mist u het niet om echt met iemand te praten, om een stevig gesprek te voeren? De monnik gaf als antwoord: ‘Er zijn gesprekken met veel woorden waarin weinig wordt gezegd. En er zijn soms stilten waarin het hele verhaal verteld wordt. De stilte spreekt met meer dan duizend woorden…
Zo delen wij elk jaar twee minuten van stilte. Daarom staan we hier samen in de stilte – van geslachte tot geslacht. Omdat die stilte gevuld wordt met meer dan duizend woorden en duizend verhalen, die in de stilte aan elkaar worden doorverteld. Opdat we het niet zullen vergeten.
In de stilte ruisen de ervaringen en gevoelens van hen die het hebben meegemaakt. In de stilte stromen de verhalen van hen die ze verteld hebben gekregen uit de eerste hand. En, in de stilte leert een nieuwe generatie een indruk te krijgen van dat wat ze niet kent, waarvan ze geen weet heeft.
Laat het stil zijn! Opdat van generatie op generatie de ervaringen gedeeld worden van wat oorlog is. Opdat die stilte zal uitlopen op de dankbaarheid dat we leven in vrijheid. Dan heeft gedenken zin – dan heeft de stilte zin. Als we zó luisteren naar de duizend woorden en verhalen…
En tegelijk wringt het, wrijft het. Zeker, de stilte die wij hier delen moet ons brengen respect voor de slachtoffers van oorlog. Zeker, de stilte moet ons brengen tot dankbaarheid voor de vrijheid. Maar, wie kent niet de vragen die juist in de stilte opkomen: waarom is er nog steeds zoveel oorlog, ellende, onrecht en pijn?
Het is daarom dat de Kerk van Jezus Christus uitkomt bij psalm 62. Daar zingen Gods kinderen:
Immers is mijn ziel stil tot God; van Hem is mijn heil – mijn verlossing.
De Kerk gelooft en belijdt dat ware vrede alleen te vinden is in Jezus Christus, in Zijn volbrachte werk. En daarom mag er in de stilte een psalmwoord klinken:
