Over de wolf schrijven, is alsof je in een mijnenveld stapt. Ben je vóór, dan krijg je de antiwolf-protestgroepen op je dak. Ben je tégen, dan staan de boze wolvenaanbidders op je deur te bonken. Hoe dan ook, de wolf verdeelt de samenleving op een manier die heftiger reacties oproept dan wanneer ik met een Ajax-shirt over het Van Zandvlietplein in Rotterdam loop.
Ben ik zelf voor of tegen? Tsja, in mijn hoofd woedt dezelfde strijd. Onze drie schaapjes zijn ten prooi gevallen aan de wolf, en recentelijk ook een van onze twee geiten – ondanks een ‘wolfwerend hek met stroomvoorziening’. We hebben onze overgebleven geit en pony maar elders ondergebracht. Triest dat het zo moet. Het plezier gaat er op deze manier wel af. Ik snap dan ook de actie van boze schapenboeren afgelopen weekend: hun aangevreten dode dieren in een hek hangen als sprekend voorbeeld van hun moedeloosheid. Hoe lang gaat dit nog door?
Vondelpark
Als dierenliefhebber gun ik alles wat groeit en bloeit een mooi leven. Dat klinkt misschien wat dromerig, maar ik ben realist genoeg om te beseffen dat Nederland simpelweg te klein is voor de wolf. Zijn grootste vijand hier? Het verkeer. Voor de wolf is Nederland een hindernisbaan vol snelwegen, fietspaden, dorpen, boerderijen en bedrijventerreinen. De wolf doet zichzelf geen plezier door hier te leven.
De Veluwe, vaak gezien als een groot natuurgebied, is in werkelijkheid meer een uit de kluiten gewassen Vondelpark. Het lijkt misschien wild, maar het wordt versnipperd door asfalt, dorpen en uiteenlopende belangen. Het is geen ongerept bos zoals het Poolse oerbos Białowieża, het Duitse Zwarte Woud of het grootste bosgebied in Frankrijk; Forêt des Landes de Gascogne. Daar komt de wolf geen hond (en mens) tegen; hier struikelt hij over ze.
Lappendeken
De Veluwe wordt bovendien ‘beheerd’ door een lappendeken aan instanties – van de Kroondomeinen, Geldersch Landschap en Kasteelen, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, de eigenaren van Het Loo en de Hoge Veluwe tot de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging. Iedereen heeft een mening over de wolf, maar beheren mag niet. Sterker nog, je mag ‘m niet eens wegjagen. Dat verbiedt de Europese Unie, tenzij je Ursula von der Leyen heet. Toen in 2022 haar pony Dolly werd gedood door een wolf op haar landgoed in Nedersaksen, ging het roer om. Ursula was in haar hart geraakt en zette achter de schermen de druk op beleidsmakers om het wolvenbeleid te herzien. Het lijkt erop dat de wolf toch een speelbal van emoties kan worden bij officiële instanties.
Haagse Bos
Misschien moeten we de wolf inderdaad maar eens in het Haagse Bos uitzetten, vlakbij het Binnenhof. Want hoe zouden onze politici reageren als hun geliefde viervoeters ineens te maken krijgen met de wetten van de natuur? Het is een bizar idee, maar het raakt wel de kern van het probleem: beleid maken vanuit de ivoren toren werkt niet als de harde realiteit letterlijk in mijn achtertuin loopt.
De EU heeft onlangs wel besloten dat de wolf niet langer de VIP van de natuur is. Zijn status is gezakt van ‘strikt beschermd’ naar ‘gewoon beschermd’, of zoals de wolf het zou noemen: minder gezellig. Dit betekent dat lidstaten nu makkelijker in actie mogen komen als Bor de Wolf wat al te gulzig wordt met schapen en ander vee. Maar waar leg je de grens? Wanneer is een wolf een probleemwolf? En hoe los je dat dan op? Veel vragen, weinig antwoorden.
Boeren juichen, natuurbeschermers jammeren, en de wolf zelf? Die graaft misschien een extra diep hol en draait zich nog eens om… Voorlopig blijft de wolf genoeg beschermd om niet als jachttrofee te eindigen. Nederland blijft hetzelfde beleid aanhouden: kijken, maar niet te dichtbij komen, en geen boe roepen.
Gevaarlijk of niet?
Is de wolf gevaarlijk voor mensen? In juli 2024 beet een wolf een kind op landgoed Den Treek bij Leusden. Ecoloog Chris Smit noemde dit een uitzonderlijk geval, want wolven mijden mensen meestal. Maar het is en blijft een carnivoor die nooit overgaat naar vegan. Het is niet de vraag óf, maar wanneer er opnieuw iets gebeurt. Wolven zijn roofdieren, carnivoren. Mensen staan weliswaar niet hoog op hun menukaart, maar menselijke interactie kan het gedrag van wolven ingrijpend veranderen, zegt Smit. Bijvoorbeeld als ze gewend raken aan contact met mensen, als ze voedsel krijgen, en aandacht. Dan kan een wolf de voorzichtigheid jegens mensen verliezen. Dat is een risico en helaas een realistisch scenario.
Smit, verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, ziet de wolf als een belangrijke soort voor het ecosysteem. Ze reguleren populaties van wilde dieren zoals herten en wilde zwijnen. Maar hoeveel slachtoffers mogen er vallen voordat er wordt ingegrepen? Dat blijft de hamvraag.
Wolvenwijsheid
De wolf blijft een dier van uitersten: gevreesd of gehaat door sommigen, bewonderd en gekoesterd door anderen. Maar misschien kunnen we van dit fascinerende dier juist leren hoe wij als mensen met onze eigen uitdagingen omgaan. Elli Radinger schrijft daarover in haar bestseller De Wijsheid van Wolven” (originele titel: Die Weisheit der Wölfe).
Radinger is een Duitse auteur, natuurkenner en wolvenexpert, bekend om haar boeken en publicaties over wolven en de natuur. Ze werkte jarenlang als juridisch advocate, maar volgde haar passie en richt zich op het observeren van wilde dieren, met een bijzondere focus op wolven in de Yellowstone National Park in de Verenigde Staten. In haar boeken vertaalt ze de observaties van gedrag en de sociale structuren van wolven naar het menselijk leven. Haar werk benadrukt het belang van samenwerking, communicatie en respect binnen gemeenschappen.
Wolven en mensen lijken volgens Elli Radinger meer op elkaar dan je denkt. Ze schetst wolven als een ruige, no-nonsense versie van de mens. Het boek, vertaald in vijftien talen, laat zien hoe deze fascinerende roofdieren meesters zijn in aanpassingsvermogen. “Terwijl wij vergaderingen plannen, heeft de wolf allang een pragmatische oplossing gevonden”, stelt Radinger. Adviezen van ‘experts’ over het gedrag van de wolf vindt zij onbetrouwbaar en ‘doen er nauwelijks toe’; een wolf volgt geen handleiding, maar zoekt instinctief zijn weg en vindt zich keer op keer opnieuw uit. Haar advies in het boek voor ons? Misschien moeten wij ook wat meer gaan leven als de wolf…
We kunnen blijkbaar veel van de wolf leren. Het is een uniek dier met bijzondere eigenschappen, daarom…: Zeven wijsheden van de wolf: Levenslessen voor 2025
- Het territorium: grenzen bewaken
Een wolf kent zijn territorium als geen ander. Het is zijn plek van veiligheid en welvaart. Grenzen zijn duidelijk, maar ook flexibel wanneer de omstandigheden veranderen. Wat kunnen wij hiervan leren? Ken je ruimte, verdedig wat belangrijk is, maar wees niet bang om af en toe je horizon te verbreden. - Samen voor en door het leven: een les in trouw
Veel wolven leven in levenslange paren. Deze toewijding is niet alleen biologisch, maar ook sociaal; het versterkt de roedel. In een wereld waarin verbinding soms oppervlakkig lijkt, kan de wolf ons herinneren aan de kracht van trouw – aan anderen, maar ook aan onze eigen waarden. - De roedel: samen sterker
“De kracht van de wolf is de roedel, en de kracht van de roedel is de wolf.” Samenwerken is essentieel voor overleving. Wolven verdelen rollen, jagen samen en zorgen voor elkaar. Wat als wij in 2025 wat vaker de hand uitsteken en elkaar ondersteunen in plaats van concurreren? - Liefkozingen: een taal van verbinding
Wolven gebruiken aanraking om relaties te versterken. Ze likken, spelen en wrijven tegen elkaar aan om hun band te verdiepen. Hoe vaak vergeten wij de waarde van een eenvoudige aanraking of een gebaar van genegenheid? Misschien tijd om dat te veranderen. - Gevaar: alert, maar niet angstig
Wolven zijn van nature waakzaam, maar ze leven niet in constante angst. Ze vertrouwen op hun instinct en passen zich aan. Voor ons is het een uitnodiging om waakzaam te zijn, maar niet verlamd door zorgen. Het onbekende hoeft geen vijand te zijn. - Communicatie: huilen met een doel
Het huilen van een wolf is meer dan een melodisch geluid; het is een oproep, een signaal, een boodschap. In onze digitale tijd verliezen we soms de echte verbinding. Laat 2025 het jaar zijn waarin we weer leren luisteren, elkaar ontmoeten en begroeten… en spreken met oprechtheid. - Verzoening: vrede in plaats van conflict
Hoewel wolven competitief kunnen zijn, zoeken ze vaak verzoening binnen de roedel na een conflict. Het is een herinnering dat harmonie en vrede altijd boven strijd kunnen staan. Een respectvolle knik naar de toekomst: wat als wij onze conflicten in 2025 met meer begrip aanpakken?
Een blik naar 2025
De wolf is een paradox: een krachtig roofdier, maar ook een zorgzame leider binnen de roedel. In de Bijbel staat de wolf vaak symbool voor gevaar, maar Jesaja 11:6 schildert een bijzondere toekomst waarin de wolf vreedzaam naast het lam ligt. Een visie van hoop en verzoening. We gaan ’t zien…
Laten we 2025 ingaan met de wijsheid van de wolf: trouw, verbondenheid, waakzaamheid en vrede om ons te leiden naar een harmonieus jaar.
Egbert Jan van Bel is ondernemer, schrijver en docent.
Reageren op deze column? redactie@uddel.info
Wolvenroedels in Voyageurs National Park, Minnesota (VS), worden gevolgd met zenders om te zien hoe ze hun territorium afbakenen. De kaart toont de territoria van 16 roedels. Zoals je ziet, houden wolven hun grenzen strak.
Opmerking: de witte lijn op de kaart markeert de grens van Voyageurs National Park. Bron foto onbekend.
