Menu
Nieuwsoverzicht

Column | “A’j plat kunt praote, mo’j ut nie laote…”

28 juli 2025

941x gelezen
1

Over dialect, trots en taalkunst op de Veluwe

Hoe gaat het met ons, hier in Uddel en omstreken? Gewoon, aan de keukentafel, bij de Boon of bij de slager. Daar waar je elkaar nog recht in de ogen kijkt en de woorden gewoon uit de mond rollen zonder franje, zonder filter. En vaak? In het plat. Ons Veluws dialect. Dat klinkt als thuis.

Toch… hoor je het steeds minder. TikTok-stemmen in de speeltuin, op school ABN (of beter: Standaardnederlands), en op tv praten ze alsof heel Nederland in Hilversum woont. Maar gelukkig, hier tussen de bossen en weilanden, blijft het doorklinken: “Ut mot nie gekker wor’n” of “Mot ik d’r wat an doen, of red ie ut zelf?”

Taal verandert en dat is niet erg

Moet ik mij dan ergeren aan taalgebruik als ‘die meisje’ of ‘groter als mij’? Of aan jongerentaal zoals ‘skeer’, ‘bruh’ of ‘skibidi’? Taalkundige Kristel Doreleijers (31) vindt juist van niet. “Taal verloedert niet, ze verandert gewoon voortdurend.” Kristel wilde topzwemster worden, maar een blessure bracht haar naar de taalwetenschap. Inmiddels is ze gepromoveerd en gepassioneerd onderzoeker naar taalverandering, dialecten en jongerentaal.

Mensen hechten zich aan taalregels, zegt Kristel, omdat taal deel is van hun identiteit. Toch zijn taalregels geen wetten: ‘groter als’ is niet formeel fout, het is simpelweg niet de standaardtaal. Die standaard is handig in onderwijs en overheid, echter daarbuiten is taal constant in beweging.

Veranderingen ontstaan door contact: vroeger via handel, nu vooral door internet, social media, migratie en globalisering. Engels heeft al jaren veel invloed op ons taalgebruik, maar dat betekent niet dat het Nederlands verdwijnt. Jongeren gebruiken Engelse woorden vaak als stijlmiddel. Dat vergt juist een lenig taalgevoel, vindt Kristel. Plat praten hoort erbij maar is ook onder slijtende door de online invloed. Dialect verandert, en neemt af.

Het plat is geen ruis, het is een sleutel

Dat ons dialect afneemt, betekent niet dat het verdwijnt. Integendeel. Steeds meer mensen waarderen het weer. Neem Ingrid Wibbelink van het Graafschap College. Zij ontwikkelde een keuzedeel “Ontdek Nedersaksisch” voor mbo’ers. Niet als curiositeit, maar uit noodzaak. In de zorg helpt het enorm als je de taal van je cliënten spreekt. Want als iemand zegt: “’k Bin zo durs as een peerd”, wil hij gewoon een glas water. Het plat is praktisch, vertrouwd en verbindend.

Hoe digitaal de toekomst ook is, de roots liggen nog altijd bij opa op de deel.

Woorden met wortels in de zandgrond

Het Nedersaksisch dialect is oeroud, ouder dan het Standaardnederlands. De taal strekt zich uit van Groningen tot ver in Noord-Duitsland. En toch is het nergens zo mooi als hier. In Uddel klinkt het net even anders dan in Elspeet, Garderen of Vaassen. Logisch: de taal heeft zich eeuwenlang gevormd op zandwegen, het boerenerf en dorpsplein.

Dat maakt het lastig voor een uniform woordenboek, maar dat weerhoudt Jan van Leeuwen er niet van. Hij digitaliseerde het Noord-Veluws dialect en maakte het beschikbaar via: www.mijnwoordenboek.nl/dialect/Noord-Veluws

De Veluwse Taalwiezer

Van taalstrijd naar taaltrots

Is dialect ‘boers’? Velen vinden dat zo… Maar dat beeld kantelt. Corona bracht ons dichter bij huis, en ineens werd het weer normaal om te praten zoals je bijna iedereen dat in de eigen omgeving doet.

Steeds meer artiesten zingen in dialect, YouTube staat vol streekverhalen, en zelfs de overheid erkende het Nedersaksisch in 2018 als officiële streektaal. Met subsidie en al.

Maar geen paniek: we hoeven het Veluws niet in marmer te beitelen. Geen verplichte cursus op woensdagmiddag. Gewoon gebruiken, doen, zonder er al te veel bij na te denken. Zoals mijn buurman zegt als ik weer even te westers doe: “Praot nie zo gewichtig, man, ’t is gin grote stad hier!”

Dialect is meer dan woorden

Dialect is gevoel. Geur. Ritme. Het zegt: hier ben ik van. Hier hoor ik thuis. Het is de taal van “doe ’t mar rusteg an” en “elk het z’n kruus te draag’n”. Taal met smoel. In een wereld die steeds sneller en uniformer wordt, is dat goud waard.

Zolang we blijven praten zoals we zijn, blijft Uddel gewoon Uddel. Laten we het spreken. Thuis. Op straat. In de winkel. Op ut wark… Want een streek zonder taal is als een kerk zonder klok.

Taal verbindt. Dialect? Dat brengt ons thuis.

Egbert Jan van Bel is schrijver, ondernemer en docent

Reageren? Mail naar redactie@uddel.info

Background

Mis nooit meer het nieuws uit Uddel!

Volg ons op social media of schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en evenementen in en om Uddel.

IN JE INBOX